Hoe schilder je een aquarel?

De ondertekening van mijn schilderij; de Monnikendam in Amersfoort.

1. Binnen de lijntjes kleuren. Aquarelverf wordt ook wel waterverf genoemd. Je kunt het heel precies gebruiken om een illustratie in te kleuren, maar je kunt ook zonder plan aan de slag gaan en met een paar minuten een abstract kunstwerk creëren. Voor mij is die veelzijdigheid heel belangrijk. Ik ben nogal een controlefreak en doordat aquarelverf onvoorspelbaar kan zijn, dwingt het me om die controle meer los te laten.

Hierboven zie je me bezig met een schilderij van de Monnikendam in Amersfoort. Voordat ik begin met aquarellen werk ik heel zorgvuldig alle lijnen en details uit op papier. Dat is de controlefreak in mij. Ik wil graag weten wat de grote vormen van het gebouw zijn, zodat ik daar later tijdens het aquarellen rekening mee kan houden. Ik neem hier altijd rustig de tijd voor zodat alle lijnen op de juiste plek staan en ik precies weet waar straks de details moeten komen.

Als ik alle details heb uitgetekend met potlood kan ik de eerste verflagen aanbrengen. Hiervoor maak ik het gehele schilderij nat, ik heb alleen de torentjes uitgespaard, zodat ik deze later kan doen. De potloodtekening zal nog iets door de verf heen schijnen als deze weer is opgedroogd. Zodra je de eerste lagen op papier zet, merk je dat de kleuren soms uitvloeien en soms ook op plekken waar je dat niet wilt.

Daarom vind ik het persoonlijk fijn om een goeie ondertekening te hebben. In sommige gevallen vind ik het leuk als de kleuren in elkaar over vloeien, bijvoorbeeld in de lucht. Maar in andere gevallen wil ik dat de kleuren heel precies binnen de lijntjes blijven. De 2 torens heb ik daarom heel strak ingekleurd, zodat deze goed afsteken tegen de lucht.

Inkleuren van de waterpoort zelf.

2. Spelen met water. Het leuke aan aquarel is dat de verf heel wisselend op water kan reageren. Afhankelijk van hoeveel verf je gebruikt en hoe vochtig het papier is. In de foto hierboven zie je mijn eerste lagen aquarel. Ik heb de lucht eerst helemaal nat gemaakt en toen met wat ultramarijn blauw een wolkenlucht gemaakt. Dit heb ik gedaan door wit en blauw af te wisselen en het een beetje in elkaar over te laten lopen.Ik probeer hier niet teveel over na te denken en vind het ook niet erg als de wolken anders worden dan in het echt.

Toen de lucht nog nat was heb ik gelijk de groene bomen er in geschilderd. Dit zorgt er tevens voor dat het groen in het blauw doorloopt. Soms kan dit wat vlekkerig ogen, maar in dit geval vond ik het juist voor een mooi effect zorgen. Groen en blauw werken vaak mooi samen. Ik gebruik hele lichte kleuren, dit zorgt ervoor dat het schilderij met elke laag iets donkerder wordt.

Vervolgens ben ik verder gegaan met de voorgrond en de poort zelf. Hiervoor moest de lucht eerst helemaal droog zijn. Hoewel het er wat slordig uit ziet, ben ik netjes binnen de lijntjes gebleven. Daarbinnen kun je best veel met water experimenteren, hierdoor zullen sommige stukken langer nat blijven of net iets anders van kleur opdrogen. Dit geeft later een mooi subtiel effect.

Iets verder met de monnikendam en rechts zie je de witte kerk in Veenendaal.

3. Uitsparen van lichte tonen. Met aquarelverf is het heel moeilijk om iets lichter te maken. Bij de Monnikendam was dit redelijk eenvoudig, omdat er geen witte onderdelen waren, ik heb alleen de blaadjes over de poort licht gehouden. Hierboven zie je ook een foto van de Kerk aan de Markt in Veenendaal. Bij deze aquarel moest ik echt heel zorgvuldig het wit uitsparen en om de witte kerk heen schilderen.

Er zijn wel mogelijkheden om iets later lichter te maken, je kunt sommige kleuren een beetje wegpoetsen. Maar dit kan gemakkelijk misgaan en werkt alleen bij heel hoogwaardig papier, anders kan het papier scheuren. Uiteraard kun je ook gewoon wat witte plakkaatverf aan je kleuren toevoegen, maar mijn voorkeur heeft het om er vanaf het begin rekening mee te houden.

Het schilderen van een donkere schaduw over een lichte kleur is met aquarelverf heel makkelijk. Maar om in het eindresultaat echt een paar lichte of zelfs witte tinten te bewaren moet je hier dus zorgvuldig mee omgaan. De kleur van het papier is de meeste witte tint die er is in de aquarel. Ik heb dit alleen in de wolkjes laten zien en ik wilde graag wat licht op het dak hebben, deze heb ik dus ook een hele lichte kleur gegeven.

Als je eenmaal de eerste kleuren op het papier hebt, wordt het gemakkelijker om iets donker te maken en hierdoor zullen de lichte tonen meer naar voren komen. In de volgende afbeelding zie je dat het dakje meer oplicht. Dit gaat later ook voor het gras en de bladeren gelden.

Aanbrengen van schaduwen en textuur in de poort zelf.

4. Mengen op het papier. Nu de eerste lagen droog zijn en de basisvormen helemaal zijn ingekleurd kan ik meer detail gaan aanbrengen. Daarbij probeer ik niet teveel dezelfde kleuren te gebruiken. Als je goed kijkt zie je dat het groen uit verschillende tinten bestaat, maar ook de baksteentjes zijn soms bruin of paars of grijs. Dat deze allemaal in elkaar overlopen is iets wat ik persoonlijk juist mooi vind en dat maakt het vaak realistischer dan dat je elke individuele baksteen probeert te tekenen.

Dat is ook het leuke aan aquarellen, dat je het nooit helemaal onder controle hebt en dat de wijze waarop kleuren mengen en soms uitvloeien voor hele interessant effecten kunnen zorgen. Vroeger probeerde ik dit altijd zoveel mogelijk te controleren, maar tegenwoordig laat ik het meer los op plekken waar het weinig uitmaakt.

Langzaam probeer ik het schilderij op te bouwen en daarbij kijk ik goed naar hoe de verf opdroogt. Soms voeg ik nog wat meer kleur en tinten toe als ik de stenen muur te saai vindt. Als een deel van het schilderij te nat wordt kun je het opdeppen met een papieren doekje. Ook dit kan weer voor een interessant effect zorgen als het helemaal is opgedroogd.

Hierboven ben ik ook begonnen met meer donkere tonen toe voegen in het dak en in de schaduwen. Dit kan alleen als de verf helemaal droog is, anders vloeit alles in elkaar over en krijg je dus geen scherpe randjes.

Laatste details, om de Monnikendam echt helemaal af te maken.

5. Opbouwen van lagen. Hierboven ben ik bijna klaar met schilderij. Helaas is de blauwe lucht verdwenen en ging het regenen. Gelukkig kon ik het schilderij net op tijd afronden. Hoewel de torens uit allemaal verschillende bakstenen en kleuren bestaan voelt het toch als 1 geheel. Dit komt omdat ik veel kleuren in elkaar heb laten overvloeien en de poort dus min of meer uit dezelfde tinten bestaat.

Nadat de ondergrond helemaal droog is ben ik begonnen met de schaduwen op de torens. De schaduwen zijn inmiddels verdwenen in het echt, maar ik had ze al deels getekend toen de zon nog scheen. Hetzelfde geldt voor de schaduw in het gras, deze is gemakkelijk toe te voegen, door een iets donkerder groen over het gras te schilderen. Als je goed kijkt zie je dat ik wel rekening houd met de richting van de schaduwen op het gras en op de poort. Dit maakt het realistischer.

Het enige wat ik nu nog hoef te doen is wat extra details in de raampjes en ornamenten toe te voegen. Daarnaast probeer ik sommige stukken echt donker te maken. Vooral in de donkere bomen en de ramen aan de onderkant. Hierdoor ontstaat er meer contrast.

Ik was ongeveer 3 uur met deze aquarel bezig, tussendoor kwamen er verschillende mensen even kijken. De meeste op de fiets, omdat ik eigenlijk op een fietspad stond. Ik vind het vaak erg leuk om te horen wat anderen in mijn schilderijen zien. Ik doe m'n best om iets zo goed mogelijk na te schilderen, maar in de gesprekken met Amersfoorters hoor ik ook weer bijzondere verhalen over hun relatie met deze poort.